ANNE SÜTÜ ve EMZİRMENİN SOSYOKÜLTÜREL ve TARİHSEL HİKAYESİ

Kuran-ı Kerim’de anne sütü

“Biz insana anne ve babasını (onlara iyilikle davranmayı) tavsiye ettik. Annesi onu, zorluk üstüne zorlukla (karnında) taşımıştır. Onun sütten ayrılması, iki yıl içindedir…” Lokman Suresi, 14

«Ve anneler, eğer emzirme müddetini tamamlamak istiyorlarsa, tam iki yıl çocuklarını emzirirler….» Bakara 233

 

Tarihte anne sütü

Eski Mısır: M.Ö 1550 yılından kaldığı sanılan Ebers Papirusu’nda bebekleri beslemenin tek yolunun anne sütü ile besleme olduğu ve bebeklerin üç yaşına kadar anne sütü alması gerektiği yazılıdır.

Rönesans: Bu dönemde yazılan pek çok kitapta anne sütünün bebekler için en iyi besin olduğu belirtilmiştir.

Biberon devrimi: Endüstri-sanayi devriminin ortaya çıkmasıyla, kadınların da çalışmaya başlaması anne sütüne olan ilgiyi azaltmıştır.

Birinci dünya savaşı sonrası başlayan kadın hakları hareketinin yanlış değerlendirilmesi ile biberonlar modern anneliğin simgesi olmuştur.

Modern Zamanlar:

• Zamanımızda ise tekrar anne sütünün önemi ve emzirmeye özendirme
• Anne-Bebek dostu hastane sertifikasyonu
• Bilhassa emziren annelerin ilaç kullanması durumunda anne sütünün kesilmesi gerektiği tarzında yapılan haberler neticesinde, Amerikan Pediatri Akademisi anne sütü konusundaki araştırmalara ağırlık verilmiştir.“The American Academy of Pediatrics places emphasis on increasing breastfeeding in the United States. A common reason for the cessation of breastfeeding is the use of medication by the nursing mother and advice by her physician to stop nursing. Such advice may not be warranted.”    AAP Policy Statement, 1978

 

EMZİREN ANNENİN İLAÇ KULLANIMI

Hangi ilacın emririken verilebileceği ile ilgil çeşitli kaynaklar bulunmaktadır, genel olarak ilaç dozlarına bakarken kullanılan rehberlerde o ilacın hangi risk kategorisine girdiği belirtilmektedir. Alttaki örnekleri inceleyiniz lütfen.

Emziren Annelerin Kullanmamaları Gereken İlaçlar

• Lithium: manik-depresiflik tedavisinde kullanılır
• Amiodaarone (Cordarone)
• Aspirin
• Bromokriptin: Anti-Parkinson ilacı
• Kemoterapötiklerin hepsi
• Metotraksat (antiromatizmal): bebekte immunosupresyon
• Mariuna, kokain, amfetamin,…
• Ergotamine: migren tedavisi
• Amantadine: Anti-Parkinson
• Altın tuzları
• Lipid düşürücü ilaçlar: bebeğin lipidlerini de düşürür
• Metimazol: analjezik
• Dipyrone: anti-enflamatuvar
• Radyoaktif iyot
• Klozapine: şizofreni tedavisinde

Bazı hastalıklarda da emzirmenin kesilmesi daha uygundur:

BAKINIZ: Emzirme Kontraendikasyonları

Besin olarak anne sütü, Anne Sütünün İçeriği

PROTEİN

İlk süt Kolostrum

• En önemli özelliklerinden biri çocuğun doğum zamanına ve yaşına uygun değişim göstermesidir.
• İlk salgılanan kolostrumdur. Gebeliğin son trimesterinden itibaren oluşmaya başlar.
• İlk birkaç gün salgılanmaya devam eder.

Kolostrumun içeriği ile matür anne sütü içeriğini karşılaştırdığımızda: 

• Yağ, karbonhidrat ve suda eriyen vitaminler ↓
• Protein, yağda eriyen vitaminler (A,E,K), Ig ve bazı elementler (Na, Cu, Fe, Zn) ↑
• Hafif laksatif etkisi ile mekonyumun pasajını kolaylaştırır.

 

SORU: Kolostrumun içeriğindeki immün sistem elemanları hangileridir?

Kolostrumun İmmünite Faktörleri

• IgA, IgG ve IgM gibi doğal immünite faktörlerinin yanısıra
• Laktoferrin [1]
• Lizozim [2]
• Laktoperoksidaz [3]
• Kompleman [4]
• Prolinden zengin polipeptidleri (PRP) [5] içermektedir.

Referanslar:

1. Groves 1960,
2. Paulik 1985,
3. Reiter 1978,
4. Brock 1975,
5. Zablocka 2001

Kolostrum içeriği: PRP

• Prolinden zengin polipeptidler (PRP) kolostrumda varlığı ortaya konulan en son moleküllerden.
• Diğer adı: Kolostrinin
• “Signal transducing molecule” olarak etkisini gösterir.
• Hücre aracılıklı immüniteden sorumlu (immune-modulation)

Adv Exp Med Biol. 2008;606:241-50. A proline-rich polypeptide from ovine colostrum:colostrinin with immunomodulatory activity. Zimecki M

SORU: 

• Anne sütünün temel proteinleri nelerdir?
• Bu temel proteinlerin inek sütü ile oransal olarak karşılaştırmasını yapınız…

• Sütte bulunan iki ana protein Whey ve Kazein.
• Kazein ~ Fibrinojen
• Whey ~ Serum Proteinleri
• Anne sütünde Whey/Kazein: 60/40
• İnek sütünde Whey/Kazein: 20/80

 

Yapısal Elemanlar- Alfa Laktalbumin

• Asidik çevrede (mide), yapısal değişime uğrayarak Oleik asidi bağlar ve HAMLET (human alpha-lactalbumin made lethal to tumor cells) adı verilen kompleksi oluşturur.
• HAMLET tümör oluşumuna engel olan apoptotik bir moleküldür.
• Anne sütünde Beta Laktoglobulin bulunmaz. Eskiden inek sütü protein alerjisinin sadece beta-laktoglobulin (BLG) nedeniyle olduğu düşünülürdü artık BLG haricinde kazein, alfa laktoalbumin, bovine serum albümin, lactoferrin, immünoglobulinlere karşı da aleri görülebilmektedir.

 

SORU: anne sütünde en fazla hangi amino asidler mevcuttur?

Yapısal Özellikler: Protein

• En fazla Glutamik Asid
• İkinci sırada Taurin:
• Görevleri:
  • Safra tuzu konjugasyonu
  • Nöromodülatör
  • Retinal gelişim

SORU: Preterm anne sütü ile term anne sütünü makronutrientler açısından karşılaştırınız

Total protein içeriği:

• Prematüre anne sütünde: 1.4 gr/dl
• Term anne sütünde: 1.1 gr/dl
• İnek sütünde: 3.3 gr/dl

Gestasyonel Haftalara Göre Esansiyel Aminoasitler

• Term bebeklerde, Metionin-> Sistin dönüşümünde rol alan Sistationaz enzimi immatür olduğundan Sistin YD’de esansiyel!

• Preterm bebeklerde Sistin ve Tyr esansiyel.
• VLBW bebeklerde ek olarak Taurin esansiyel.
• Anne sütünde Sistin/Met: 2/1
• İnek sütünde Sistin/Met: 1/3

LİPİD

• Anne ve inek sütünün ortalama yağ oranları yakın
• Yağların %98’i Trigliserid
• En fazla bulunan trigliseridler: Palmitik Asid ve Oleik Asid
• Ortalama kalori: 70 Kcal/dl
• Hem preterm anne sütü, hem term anne sütü lipid içerikleri yakın: 3.9 gr/dl
• PUFA: %14 (Polyunsaturated fatty acid; omega 3,6,9)

KARBONHİDRAT

• Süt şekeri: Laktoz
• Golgi cisimlerinde glukoz ve galaktozun birleştirilmesi ile
• Anne sütünde Laktoz: ~7 gr/dl
• Laktoz barsaklarda Lactobacillus bifidus’un gelişimini kolaylaştırır (Gastroenteritlere karşı koruyucu)

SORU

• Prebiyotik ne demektir?
• Probiyotik ne demektir?
• Sinbiyotik ne demektir?

Probiyotikler: 

Probiyotik olarak kullanılan mikroorganizmaların çoğu laktik asit bakterileri grubundandır. (en fazla Laktobacillus’lar, Bifidobacterium’lar)

Probiyotik ürünlerin başlıcaları; Yoğurt, kefir, boza ve tarhanadır.

Yararları: Probiyotikler intestinal ve vajen florasının dengesini sağlayıp patojen mikroorganizmaların çoğalmasının engeller, immün sistemi şekillendirmesinin yanı sıra intestinal epitel homeostazını sağlar, bazı mineral ve vitaminlerin biyoyararlanımını artırır, serum lipid düzeyini dengeler, bağırsak motilitesini ve geçirgenliğini düzenler. Bu yararların görülebilmesi için probiyotik ürünlerin düzenli alınması önerilir.

 

Prebiyotikler 

Yapılan araştırmalar diyet posasını oluşturan öğelerden biri olan ve oligosakkaritler olarak bilinen karbonhidratların, probiyotik bakterilerin çoğalmasını sağladıklarını göstermiştir. Probiyotik bakteriler bu öğeleri enerji kaynağı olarak kullanarak çoğalmaktadırlar. Bu nedenle bu öğelere “prebiyotikler” denmektedir. Kısacası prebiyotikler, sindirilmeyen ancak barsakta fermente olan ve kolondaki bakterilerin çoğalmasını ve etkinliğini olumlu yönde etkileyerek aynı zamanda konağın sağlığını da iyileştiren besin öğeleridir.

 

Sinbiyotikler 

Sinbiyotikler, probiyotik ve prebiyotiklerin birlikte bulunduğu şekildir. Hazır sinbiyotik ürünlerde genelde Laktobacillus asidofilus bakterisi kullanılmaktadır.

 

Yapısal Özellikleri- Mineraller

• Na, K, Ca, P, Fe, Mg: İnek sütünde ↑
• Anne sütünde bulunan Fe ve Zn biyoyararlanımı ↑
• Fe’in ~ %60’ı emilebilir. Halbuki gıdalarla alınan Fe’in ancak %10’u emilebilir.
• Cu: Anne sütü > İnek sütü

Yapısal Özellikleri- Solüt Yük

Anne sütü ile İnek sütünün oral solüt yükleri yakındır:
Anne sütü: 250 mOsm/L
İnek sütü: 263 mOsm/L

Ancak renal solüt yükleri arasında belirgin fark bulunmaktadır:
Anne sütü: 80 mOsm/L
İnek sütü: 220 mOsm/L

 

Yapısal Özellikleri- Vitaminler

• Antioksidan özellikleri de mevcut olan A,C,E↑
• K ve D vitaminleri ise ↓
  (tüm bebeklere doğar doğmaz K vitamini yapılır ve profilaktik D vitamini başlanır)

 

Antiinfektif Özelliği

• Salgısal IgA, başlıca immunglobulin
• Düşük düzeyde IgG (serumdakinin %3’ü) ve IgM (serumdakinin %10’u)
• Lizozim
  • Gram (+) bakteri hücre duvarındaki, peptidoglikanları hidrolize etmek suretiyle etki gösterir (Revenis 1992)
  • Mukozal sekresyonlarda da bulunmaktadır. Eksikliği ile BPD gelişimi ile arasında korelasyon olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur
  • Eksikliğinde infantlarda, diare sıklığının 3 kat arttığı gösterilmiştir (Lönnerdal 2003)
• Laktoferrin:
  • Serbest demiri bağlayarak, bakteri gelişimi için esansiyel olan bu elementi ortadan kaldırmaktadır (Farnaud, 2003)
• Diğer
  • Makrofajlar, PMN, T ve B lenfositler
  • Laktoperoksidaz
  • Alfa-2 Makroglobulin
  • Gangliosidler
  • Ribonükleaz
  • Anti-Stafilokokkal Faktör
  • EGF ve TGF-beta

 

ANNE SÜTÜNÜN YARARLARI

Anne sütü ile beslenmenin

• Rotavirüs Giardia lamblia
• Shigella sp.
• Campylobacter sp.
• E. coli’ ye

karşı koruyucu olduğu saptanmıştır.

SORU: Anne sütü gelişmiş ülkelerde de yararlı mı?

• ABD; 1743 bebek, 7. aya kadar izlenmiş
• Anne sütü ve mama alma oranlarına göre gruplanmış
• Yalnızca anne sütü alanlarda diyare riski daha düşük bulunmuştur

 

SORU: Anne sütü gelişmiş ülkelerde de yararlı mı?

• ABD; 1743 bebek, 7. aya kadar izlenmiş
• Anne sütü ve mama alma oranlarına göre gruplanmış
• Yalnızca anne sütü alanlarda diyare riski daha düşük bulunmuştur
• Anne sütü ile beslenenlerde ( 2-5 ay arasında H. influenzae’ya bağlı alt solunum yolu enfeksiyonları azalır) (Cochi SL. J Pediatr 1986) akut otitis media sıklığı azalır
• Akut otitis media sıklığı azalır  (Duncan B. Pediatrics 1993)
• İdrar yolu enfeksiyonu ve piyelonefrit daha az görülür (Marild S. Lancet 1990, Pisacane A. J Pediatr 1992)

 

 

Süt Anneliği kavramı, Süt Bankacılığı, İslami açıdan uygunluk şartları

Türkiye’de henüz kurulmamış olan süt bankacılığının yurtdışındaki örneklerinde birçok anneden alınan örnek karıştırıldıktan sonra pastörize edilmekte ve sonrasında bebeklere verilmektedir. Süt veren annelerin isimleri bebeklerin sahipleri ile paylaşılmamaktadır.

İslami olarak uygun bir süt bankacılığı için adımlar atılmakla birlikte henüz tamamlanmamıştır. Bu modelde süt annelerin sütleri karıştırılmadan pastörize edilecek ve bebeğin sahipleri ile süt annelerin bilgileri iki taraf ile paylaşılarak sonradan olabilecek evliliklerle ilgili sıkıntı çıkması engellenecektir. Prematüre bir bebeğin yenidoğan servisinden en az sıkıntı ile çıkması için en önemli olan ihtiyaçlardan biri anne sütü veya donör sütüdür. Bu nedenle İslami Süt Bankasının kurulması çok önem taşımaktadır.

«…Eğer çocuğunuzu süt annelere emanet etmeye karar verirseniz; çocuğun emniyetini uygun bir biçimde sağlamak ve emzirme ücretini güzelce ödemek şartıyla, size bir günah yüklenmez. »  Bakara 233

Anne sütünün verilmememesi gereken durumlar

• Galaktozemi
• Tedavisiz aktif Tbc
• Annede ilaç bağımlılığı
• Annede HIV
• Hepatit B enfekisyonu
  (aşı ve Ig yapılmadıysa)

Anne sütünün geçici olarak verilmemesi  gereken durumlar

• Radyoaktif izotop tedavisi
• Antimetabolitler
• Kanser kemoterapisi

Anne sütünün kesilmesi gerekmeyen durumlar

• Annede Hepatitis B yüzey antijen pozitifliği (Anti HBs +)
• Hepatitis C virusu ile enfekte olması
• Annenin ateşli hastalık geçirmesi
• CMV seropozitif olması (<1500 gr bebekte CMV bulaşmasının riski ile anne sütünün yararları tartılmalıdır. Dondurmak veya pastorizasyon sütteki virus miktarını azaltabilir),
• Hiperbilirubinemide anne sütü kesilmemelidir.
• Anneler alkollü içecekler içmemelidir! Alkol anne sütünde konsantre olur.
• Bazı ilaçlar

 

SCHOOLOGY link: https://app.schoology.com/course/569234281/materials